แบ่งท้องที่ทำธุรกิจ

บริษัท สวีทมอร์ จำกัด และบริษัท สวีทโมส จำกัด เป็นบริษัทผู้ผลิตน้ำตาลรายใหญ่ของประเทศครอบครองส่วนแบ่งตลาดมากกว่าร้อยละ 95 ของปริมาณน้ำตาลที่มีจำหน่ายในท้องตลาด บริษัททั้งสองผลิตน้ำตาลออกมาจำนวนมากในรอบหลายปีที่ผ่านมา ทำให้ราคาน้ำตาลในตลาดตกต่ำ บริษัททั้งสองจึงได้หารือและทำความตกลงกันแบ่งพื้นที่ในการขายสินค้า โดยบริษัท สวีทมอร์ จำกัด จะขายสินค้าในพื้นที่ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลางตอนบน ส่วนบริษัท สวีทโมส จำกัด จะขายสินค้าในพื้นที่ภาคกลางตอนล่าง ภาคตะวันออกและภาคใต้

บริษัททั้งสองนั้นตามปกติถือว่าเป็นคู่แข่งซึ่งกันและกัน การที่บริษัททั้งสองตกลงร่วมกันในการแบ่งท้องที่ว่าใครจะทำธุรกิจในท้องที่ใดบ้างย่อมจะทำให้เกิดผลกระทบหลายประการ ผลประการสำคัญคือทำให้การเสนอขายสินค้าหรือบริการชนิดที่อยู่ภายใต้ความตกลงนั้นมีจำกัดตามจำนวนผู้ประกอบธุรกิจที่เสนอขายสินค้าหรือบริการในท้องที่ที่ผู้บริโภคแต่ละรายอยู่ จากเดิมผู้บริโภคจะซื้อหาสินค้ายี่ห้อของบริษัทใดก็ได้ ไม่ว่าจะเป็นของบริษัท สวีทมอร์ จำกัด หรือบริษัท สวีทโมส จำกัด หรือจะเป็นของผู้ขายรายย่อยอื่นๆ แต่เมื่อเกิดมีข้อตกลงดังกล่าวนี้ทำให้ในพื้นที่หนึ่ง ผู้บริโภคมีสิทธิเลือกเพียงระหว่างสินค้าของบริษัท สวีทมอร์ จำกัด หรือบริษัท สวีทโมส จำกัด บริษัทใดบริษัทหนึ่งกับของผู้ขายรายย่อยอื่น ๆ เท่านั้น

ผลที่สำคัญอีกประการหนึ่งคืออาจทำให้เกิดการผูกขาดการขายสินค้าหรือให้บริการชนิดที่อยู่ภายใต้ความตกลงนั้นได้ หากในท้องที่ที่กำหนดไว้มีเพียงผู้ประกอบธุรกิจที่ร่วมทำความตกลงให้บริการอยู่เพียงรายเดียวหรือเป็นผู้ให้บริการรายใหญ่ที่ครอบครองตลาดจำนวนมาก ผู้ประกอบธุรกิจนั้นย่อมจะเกิดอำนาจผูกขาดในตลาดสินค้าหรือบริการชนิดนั้น แม้การผูกขาดในที่นี้จะไม่ได้เป็นการผูกขาดในภาพรวมของตลาดใหญ่ทั้งประเทศ แต่อย่างน้อยที่สุดก็อาจเป็นการผูกขาดใน “ท้องที่” ที่มีการตกลงกันแบ่งให้ผู้ประกอบธุรกิจแต่ละรายสามารถประกอบธุรกิจได้ ในกรณีนี้ ภายหลังเกิดข้อตกลงข้างต้นแล้ว แทบจะเรียกได้ว่าในแต่ละท้องที่จะมีผู้ขายรายใหญ่อยู่เพียงรายเดียวซึ่งอาจจะเป็นบริษัท สวีทมอร์ จำกัด หรือบริษัท สวีทโมส จำกัด แล้วแต่ว่าผู้บริโภคอยู่ในพื้นที่ใด เนื่องจากในพื้นที่ของบริษัท สวีทมอร์ จำกัด บริษัท สวีทโมส จำกัดก็จะไม่ส่งสินค้าเข้าไปขายแข่ง เช่นเดียวกับกรณีที่เป็นพื้นที่ของบริษัท สวีทโมส จำกัด บริษัท สวีทมอร์ จำกัดก็จะไม่ส่งสินค้าเข้าไปขายแข่งเช่นกัน

สถานการณ์ดังกล่าวย่อมทำให้บริษัทที่ผูกขาดสามารถทำอะไรก็ได้ดังใจในตลาดที่ตนเองครอบครองตามข้อตกลง บริษัทนั้นสามารถ “ลด” ปริมาณสินค้าในตลาดเพื่อทำให้ความต้องการของสินค้าของผู้บริโภคมีมากกว่าสินค้าที่วางขาย ทำให้ราคาสินค้าเพิ่มขึ้นตามไปด้วย หรืออาจจะ “ขึ้น” ราคาสินค้าไปในทันทีโดยไม่ต้องลดปริมาณการผลิตก็อาจทำได้ ทำให้ผู้บริโภคต้องจ่ายเงินซื้อสินค้าเพิ่มขึ้น ทั้ง ๆ ที่ราคาส่วนที่เพิ่มขึ้นนี้จะไม่เกิดขึ้นหากในท้องที่นั้นมีผู้ประกอบธุรกิจรายใหญ่ทั้งสองรายส่งสินค้าเข้าไปค้าขายแข่งขันซึ่งกันและกัน

ด้วยเหตุดังกล่าวนี้ การทำความตกลงเพื่อจะแบ่งหรือกำหนดว่าท้องที่ใดให้เป็นท้องที่ในการประกอบธุรกิจของผู้ประกอบธุรกิจรายใดจึงเป็นเรื่องที่ต้องห้ามตามกฎหมายการแข่งขันทางการค้า

ในอีกสถานการณ์หนึ่งที่อาจจะเป็นมุมกลับของกรณีดังกล่าวข้างต้นคือนอกจากบริษัททั้งสองจะตกลงเกี่ยวกับท้องที่ที่แต่ละบริษัทจะส่งสินค้าเข้าไปขายแล้ว บริษัททั้งสองยังตกลงกันเกี่ยวกับการรับซื้อ “อ้อย” เพื่อนำมาผลิตเป็นน้ำตาลด้วย โดยในท้องที่หนึ่งให้บริษัท สวีทมอร์ จำกัดเป็นผู้มีสิทธิซื้ออ้อยจากเกษตรกรในท้องที่นั้นเพียงรายเดียว และให้บริษัท สวีทโมส จำกัด เป็นผู้มีสิทธิซื้ออ้อยในอีกท้องที่หนึ่ง

แม้ในกรณีดังกล่าวจะไม่ได้เกี่ยวข้องกับสินค้าที่บริษัททั้งสองจะนำไปขายให้แก่ผู้บริโภค แต่ก็ถือว่าเป็นการบิดเบือนกลไกตลาดอีกลักษณะหนึ่งเพราะทำให้เกิดการผูกขาดในส่วนของ “ผู้ซื้อ” สินค้าชนิดใดชนิดหนึ่ง ในกรณีลักษณะนี้ บริษัททั้งสองสามารถกดราคารับซื้ออ้อยที่เป็นวัตถุดิบในการผลิตสินค้าได้อย่างเต็มที่ เพราะทั้งสองบริษัทเป็นผู้ซื้อรายใหญ่ หากไม่ขายให้แก่บริษัทที่เป็นผู้รับซื้ออ้อยในท้องที่นั้นแล้ว เกษตรกรผู้ผลิตอ้อยก็ไม่รู้ว่าจะไปขายให้ใครได้อีก เนื่องจากผู้ซื้อรายอื่นซื้อเพียงจำนวนเล็กน้อย

การตกลงกำหนดแบ่งท้องที่ที่จะซื้อสินค้าจึงเป็นอีกกรณีหนึ่งที่ต้องห้ามตามกฎหมายการแข่งขันทางการค้า

ห้ามผู้ประกอบธุรกิจใดร่วมกับผู้ประกอบธุรกิจอื่นที่แข่งขันในตลาดเดียวกันทำการจำกัดการแข่งขันในตลาดด้วยการแบ่งท้องที่ที่จะจำหน่ายหรือซื้อสินค้าหรือบริการ โดยผู้ประกอบธุรกิจอื่นนั้นจะไม่จำหน่ายหรือซื้อสินค้าหรือบริการในลักษณะที่แข่งขันกับผู้ประกอบธุรกิจนั้น