สิทธิผู้บริโภค

          “ พี่ครับ เครื่องเล่นวีดีโอเกมรุ่น Playall นี้ราคาเท่าไหร่ครับ ” กอล์ฟถามด้วยความสนใจขณะเข้าไปเลือกซื้อเครื่องเล่นวีดีโอเกมในร้านแห่งหนึ่ง “ ไม่แพงหรอกน้อง ตอนนี้เค้าลดราคาลงมาตั้งเยอะ เหลือแค่เครื่องละ 5 ,000 บาท ” พนักงานขายตอบด้วยน้ำเสียงกระตือรือร้นเพราะวันนี้เพิ่งเปิดร้านและกอล์ฟเป็นคนแรกที่เข้ามาในวันนี้ “ ล้อเล่นน่าพี่ เมื่อก่อนผมยังเห็นขายอยู่ตั้งเครื่องละ 12 ,000 บาทเลย เป็นไปได้เหรอที่จะลดเหลือแค่ 5 พันเนี่ยนะ ” กอล์ฟยังไม่อยากจะเชื่อกับสิ่งที่ได้ยิน “ ดูหน้าพี่สิว่าล้อเล่นหรือเปล่า จริงๆ เพิ่งลดมาได้สามสี่วันแล้ว แต่เค้ายังไม่ค่อยโปรโมทคนเลยไม่ค่อยรู้ คุณภาพดีเหมือนเดิมทุกอย่าง ของแท้ด้วย มีรับประกันให้อีก ” พนักงานขายยืนยันเสียงหนักแน่น “ งั้นตกลงเลยพี่ผมซื้อเครื่องหนึ่ง เดี๋ยวจะโทรบอกเพื่อนให้มันแห่กันมาซื้อ จะได้ไว้มีเล่นเกมออนไลน์ด้วยกันได้ ” เหตุการณ์ข้างต้นนี้ในความรู้สึกของกอล์ฟอาจจะดูเหมือนถูกสลากกินแบ่งรางวัลที่ 1 เพราะเตรียมเงินใส่กระเป๋ามาตั้ง 12 , 000 บาท แต่ถึงร้านจ่ายจริงไปเพียง 5 ,000 บาท...

          เก่ง สอบได้คะแนนดี แม่จึงตกลงที่จะให้รางวัลเก่งเพื่อเป็นกำลังใจ “ เก่งอยากได้อะไรละลูก ” “ ผมอยากได้เครื่องเล่นเกมรุ่นใหม่ครับแม่ เพื่อนๆ ผมเค้ามีกันหมดแล้ว เป็นรุ่น PlayAll เพื่อนๆ ผมเค้าบอกว่ารุ่นนี้ดีมากเลย ตอนที่ออกใหม่ๆ เค้าต้องไปเข้าคิวจองที่หน้าร้านตั้งแต่ตีห้าแนะครับ ภาพกราฟฟิกคมชัดมากเลย ใครๆ เค้าก็ใช้แต่เครื่องรุ่นนี้กันทั้งนั้นเลยครับ เพื่อนผมทุกคนใช้เครื่องรุ่นนี้เหมือนกันหมดเลยครับ แม่ซื้อรุ่นนี้ให้ผมนะครับ ” แม่เก่งใจอ่อนจึงพาไปซื้อเครื่องเล่นเกมรุ่นดังกล่าวที่ร้านในห้างสรรพสินค้าแห่งหนึ่ง เมื่อไปถึงพนักงานขายแจ้งราคาให้ทราบว่าราคาเครื่องเล่นเกมรุ่นดังกล่าวเป็นเงิน 12 ,000 บาท แต่พนักงานขายแจ้งด้วยว่าหากต้องการซื้อเครื่องเล่นเกมรุ่นนี้จะต้องซื้อเกมของบริษัทที่ผลิตเครื่องเล่นเกมด้วยอีกสองเกมเพราะตอนที่ร้านซื้อมาจากบริษัทผู้ผลิต บริษัทผู้ผลิตก็กำหนดให้ต้องซื้อทั้งเครื่องและเกมมาด้วยเช่นเดียวกัน ราคาเกมอีกสองเกมคิดเป็นเงินอีก 2 ,000 บาท เก่งรบเร้าแม่ตลอดเวลาจนแม่ทนไม่ไหวจึงต้องยอมซื้อเครื่องเล่นเกมที่เก่งต้องการ...

          พฤติกรรมในตลาดของผู้ประกอบธุรกิจแต่ละรายย่อมจะส่งผลกระทบต่อปริมาณสินค้าและราคาสินค้าในตลาดที่ไม่เหมือนกัน ปัจจัยสำคัญที่ทำให้ผลกระทบดังกล่าวแตกต่างกันคือส่วนแบ่งตลาดของผู้ประกอบธุรกิจแต่ละราย หากการกระทำลักษณะหนึ่งเป็นของผู้ประกอบธุรกิจบางรายที่มีขนาดเล็ก การกระทำนั้นอาจจะไม่ส่งผลกระทบต่อปริมาณสินค้าหรือราคาสินค้าในท้องตลาดมากนัก แต่หากเราให้ผู้ประกอบธุรกิจรายใหญ่เป็นผู้กระทำการลักษณะเดียวกันนั้นแทน อาจจะเกิดผลกระทบต่อปริมาณสินค้าหรือราคาสินค้าในท้องตลาดได้มาก           สมมติว่าตลาดกาแฟสำเร็จรูปในประเทศไทย มีผู้ประกอบธุรกิจอยู่ 3 ราย ประกอบด้วยบริษัท เน็กซ์ กาแฟ จำกัด บริษัท ปากช่องกาแฟ จำกัด และบริษัท เขามุทะลุ กาแฟ จำกัด บริษัท เน็กซ์ กาแฟ จำกัด เป็นบริษัทที่มีส่วนแบ่งตลาดสูงที่สุดประมาณร้อยละ 80 ของปริมาณกาแฟสำเร็จรูปที่จำหน่ายทั้งหมด บริษัท ปากช่องกาแฟ จำกัด มีส่วนแบ่งตลาดรองลงมาประมาณร้อยละ 15 และบริษัท เขามุทะลุ กาแฟ จำกัดมีส่วนแบ่งตลาดน้อยที่สุดเพียงประมาณร้อยละ 5 ของปริมาณกา...

บริษัท สวีทมอร์ จำกัด และบริษัท สวีทโมส จำกัด เป็นบริษัทผู้ผลิตน้ำตาลรายใหญ่ของประเทศครอบครองส่วนแบ่งตลาดมากกว่าร้อยละ 95 ของปริมาณน้ำตาลที่มีจำหน่ายในท้องตลาด บริษัททั้งสองผลิตน้ำตาลออกมาจำนวนมากในรอบหลายปีที่ผ่านมา ทำให้ราคาน้ำตาลในตลาดตกต่ำ บริษัททั้งสองจึงได้หารือและทำความตกลงกันแบ่งพื้นที่ในการขายสินค้า โดยบริษัท สวีทมอร์ จำกัด จะขายสินค้าในพื้นที่ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคกลางตอนบน ส่วนบริษัท สวีทโมส จำกัด จะขายสินค้าในพื้นที่ภาคกลางตอนล่าง ภาคตะวันออกและภาคใต้ บริษัททั้งสองนั้นตามปกติถือว่าเป็นคู่แข่งซึ่งกันและกัน การที่บริษัททั้งสองตกลงร่วมกันในการแบ่งท้องที่ว่าใครจะทำธุรกิจในท้องที่ใดบ้างย่อมจะทำให้เกิดผลกระทบหลายประการ ผลประการสำคัญคือทำให้การเสนอขายสินค้าหรือบริการชนิดที่อยู่ภายใต้ความตกลงนั้นมีจำกัดตามจำนวนผู้ประกอบธุรกิจที่เสนอขายสินค้าหรือบริการในท้องที่ที่ผู้บริโภคแต่ละรายอยู่ จากเดิมผู้บริโภคจะซื้อหาสินค้ายี่ห้อของบริษัทใดก็ได้ ไม่ว่าจะเป็นของบริษัท สวีทมอร์ จำกัด หรือบริษัท สวีทโมส จำกัด หรือจะเป็นของผู้ขายรายย่อยอื่นๆ แต่เมื่อเกิดมีข้อตกลงดังกล่าวนี้ท...

          สมมติว่าในธุรกิจบริการสปามีบริษัท เกรท สปา จำกัด บริษัท กูท สปา จำกัด และบริษัท โซโซ สปา จำกัด เป็นบริษัทที่มีส่วนแบ่งตลาดสูงที่สุดสามรายแรก โดยมีส่วนแบ่งร้อยละ 20 ร้อยละ 10 และร้อยละ 7 ตามลำดับ ทั้งสามบริษัทเป็นสมาชิกสมาคมผู้ประกอบธุรกิจสปาแห่งประเทศไทยที่ต่างเป็นผู้ริเริ่มก่อตั้ง นอกจากทั้งสามบริษัทแล้วสมาคมดังกล่าวมีสมาชิกรวม 100 ราย ต่อมาธุรกิจสปาเป็นธุรกิจที่ได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ตามกระแสสุขภาพที่ประชาชนต่างให้ความสนใจในการดูแลสุขภาพของตนให้ดีที่สุด ผลพวงประการหนึ่งที่ตามมากับความนิยมคือการที่มีผู้ให้ความสนใจเข้ามาประกอบธุรกิจนี้มากขึ้นตามลำดับ แทบจะเรียกได้ว่าในแต่ละสัปดาห์จะมีสถานบริการสปาเปิดใหม่ทุกสัปดาห์ จำนวนสถานบริการสปาที่เพิ่มขึ้นนี้ทำให้แต่ละรายต้องหาจุดเด่นและพยายามหากลยุทธ์ต่างๆ ในการเรียกลูกค้ามาใช้บริการของตนให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ กลยุทธ์ประการหนึ่งที่สถานบริการหลายแห่งนำมาใช้คือการลดราคาเพื่อหวังจะใช้ส่วนต่างของราคาที่ต่ำกว่าคู่แข่งในการจูงใจลูกค้าให้เข้าไปใช้บริการของตน ผลจากการแข่งขันตัดร...

          เราได้กล่าวถึงมาแล้วว่าการ “ ผูกขาด ” อาจก่อให้เกิดผลเสียแก่ผู้บริโภคได้มาก เนื่องจากผู้ประกอบธุรกิจที่ผูกขาด อาจขึ้นราคาสินค้าเพื่อตักตวงกำไรให้มากขึ้น และอาจแสวงหากำไรโดยไม่คิดสนใจจะพัฒนาคุณภาพของสินค้าหรือบริการของตนให้ดีขึ้น ทำให้ผู้บริโภคได้รับบริการหรือสินค้าที่ไม่ดีเท่าที่ควรจะเป็นในขณะที่ต้องจ่ายค่าสินค้าหรือค่าบริการใน “ ราคาแพง ” เมื่อเทียบกับ “ คุณภาพ ” ที่ได้รับ แต่ทั้งนี้ไม่ได้หมายความว่าทุกครั้งที่เกิดการ “ ผูกขาด ” เราต้องเข้าไปจัดการเพื่อขจัดการผูกขาดนั้นให้หมดสิ้นไป เพราะบางครั้งกฎหมายเองก็ยอมรับและอนุญาตสิทธิในการผูกขาดนั้นแก่ผู้ประกอบธุรกิจเอง           กรณีหนึ่งที่กฎหมายให้สิทธิในการผูกขาดสินค้าหรือบริการแก่ผู้ประกอบธุรกิจเองคือ “ ทรัพย์สินทางปัญญา ” ไม่ว่าจะเป็นสิทธิบัตร ลิขสิทธิ์ หรือเครื่องหมายการค้าล้วนแต่มีลักษณะของการให้สิทธิในการ “ ผูกขาด ” สินค้าหรือบริการที่อยู่ภายในขอบเขตของ “ ทรัพย์สินทางปัญญา ”           คำถามประการห...

เราได้พูดกันมาแล้วว่า “ การแข่งขัน ” ในตลาดสินค้าหรือบริการมีประโยชน์มากน้อยเพียงใด แต่การส่งเสริมและสนับสนุนของกฎหมายในที่นี้จะเป็นการส่งเสริมต่อกระบวนการ “ แข่งขัน ” ในตลาด ไม่ใช่เป็นการสนับสนุนหรือส่งเสริม “ ผู้แข่งขัน ” โดยตรงเพียงเพื่อให้มี “ ผู้แข่งขัน ” ในตลาดมากหน้าหลายตาโดยไม่คำนึงว่า “ ผู้แข่งขัน ” ที่มีอยู่มีความเหมาะสมมากน้อยเพียงใด เพราะการที่เราสนับสนุนและส่งเสริมให้มี “ การแข่งขัน ” ในที่นี้นั้นไม่ได้ทำไปเพื่อประโยชน์แก่ “ ผู้แข่งขัน ” เอง แต่เราสนับสนุนและส่งเสริมให้มีการแข่งขันเพื่อประโยชน์แก่ “ ผู้บริโภค ” เป็นสำคัญ การพิจารณาปัญหาที่เกิดขึ้นจึงต้องคำนึงด้วยว่ามาตรการใดๆ ที่จะทำขึ้นจะเป็นประโยชน์แก่ “ ผู้บริโภค ” และกระบวนการแข่งขันในตลาดหรือไม่ มาตรการใดก็ตามที่เป็นไปเพื่อประโยชน์แก่ “ ผู้แข่งขัน ” บางราย แต่ไม่ทำให้ “ ผู้บริโภค ” หรือกระบวนการแข่งขันในตลาดได้รับประโยชน์ตามไปด้วย มาตรการเหล่านั้นก็อาจจะเป็นมาตรการที่ไม่เหมาะสม ในกรณีที่ผู้ประกอบธุรกิจรายใดที่ประกอบกิจการแล้วไม่สามารถผลิตสินค้าหรือให้บริการที่มีคุณภาพดีกว่าหรือไม่ด้อยไปกว่าผู้ประกอบธุร...